مجله خبری تشریفات

شاهزاده عبدالله و شاهزاده رقیه خاتون(علیها السلام) اخوی تشریفات مشهد و خواهر می‌باشند.بر پایه ی آنچه از سردرب ورودی امامزاده عبدالله خوانده گردیده نسب او به امام زین العابدین(علیه السلام) می‌رسد.برخی از اهل یک محل براین باورند که از نوادگان امام محمدباقر(علیه السلام) می باشند و بنابه گفته بعضی دیگر از اهل یک محل از نودگان امام سجاد(علیه السلام) می‌باشند.
دیرین ترین بنای تاریخی امامزادگان عبدالله ورقیه خاتون با ۱۰۰۰ سال عمر دو گنبد یک حیاط متصل به دو مقبره وچندین حجره و طاقنما از درون وبیرون صورت زیبایی به بنای زمانه ایلخانی داده میباشد.تیم تاریخی آرامگاه امامزادگان عبدالله و رقیه خاتون در لبه روستای تبرته در ‌۱۶ کیلومتری غرب شهر فرمهین واقع شد‌ه‌است، مدل سازه و عمر بنا‌های بنای امامزادگان می‌اقتدار اینگونه برداشت کرد که در اواخر عصر سلجوقیان تشکیل‌شده‌اند، احتمالاً در عصر صفوی تعمیرات و الحاقاتی در آن انجام شده میباشد.

معماری سازه
این سازه مشمول ایوانی میباشد که در دو ضلع شرق و غرب آن گنبدخانه‌های شاهزاده عبدالله و رقیه خاتون قرار گرفته‌اند. پلان گنبدخانه سمت راست چهار ضلعی بوده که به هشت شانزده شکاف تبدیل گردیده و دارنده یک سردابه چلیپایی نیز میباشد. پلان بنای سمت چپ نیز شش ضلعی میباشد، قالب گنبدها به طور مخروطی شانزده رخنه‌ و دوپوشه میباشد.

پایین سقف زیرین گنبدخانه احتمالاً منقوش بوده البته اکنون با پلاستر گچ پوشانده گردیده‌اند.
این سازه امروز از باطن و خارج فاقد هر سیرتکامل تزئینات میباشد، بقایای کاشیکاری بسیار اندکی در برخی از نقاط سطح ها بیرونی گنبدها مانده میباشد. مصالح عمده این سازه دربرگیرنده: خشت، سنگ، چوپ و آجر میباشد، این سازه در سال ۷۶ به شماره ‌۱۹۶۴ در فهرست اثر ها ملی کشور ایران به تصویب رسیده میباشد.

امامزاده باتقوا تجریش دربین تعدادی جاذبه توریسم طهران تشریفات مشهد قرار گرفته میباشد. بعضا از آنان به اندازه‌ای مجاورت امامزاده‌اند که با تعدادی دقیقه پیاده روی به آن ها خواهید رسید. خوب میباشد برای زیارت امامزاده و بازدید از جذاب‌های توریسم دور و بر آن، دست‌کم یک عصر را فرصت بگذارید. ولی این این حوزه‌ برای یک روز تهرانگردی بی نقص هم جاذبه داراست.

بازار تجریش
بازارهای سنتی هر شهر، جزو دیدنی‌ترین جالب‌های آن میباشند. بازار تجریش یکی کهن‌ترین بازارهای طهران میباشد و مانند بقیه بازارهای سنتی از یکسری دالان داخل هم تشکیل‌شده میباشد که در هر دالان صنف خاصی عمل می‌نمایند؛ بازار میوه تجریش یک کدام از مشهورترین بخش‌های آن میباشد. در بازار میوه و سبزی تجریش میتوانید هر نوع میوه‌ای را پیدا نمایید.حتی اشخاصی که قصد خرید ندارند هم از رونق و سرزندگی این بازار لذت می برند. مسجدها، حسینیه‌های دیرین، غذاخوری‌های سنتی دور و بر بازار و… جذاب‌هایی میباشند که نباید آن‌ها‌را از دست بدهید.بازار تجریش صحیح کنار امامزاده باتقوا قرار گرفته میباشد و دو عدد از ورودی‌های امامزاده بدین بازار منتهی می گردد.

پاساژ‌ ارگ
پاساژ ارگ یک راءس خرید تعالی در طهران میباشد که ۵ طبقه پارکینگ و ۵ طبقه تجاری دارااست. این پاساژ یک راس تفریحی میباشد و از امکاناتی زیرا کافه، رستوران، فود کورت، آمفی تئاتر و بام سبز برخوردار‌است. مجتمع تجاری ارگ هر روز از ساعت ۱۰ تا ۲۳ فعال میباشد. این پاساژ در ضلع شمالی میدان تجریش و در اولِ خیابان بهروزی‌آباد جای دارد. مسافت امامزاده با تقوا تجریش تا این پاساژ زیاد وجود ندارد و با ده دقیقه پیاده روی به آن خواهید رسید.

پاساژ قائم
بخش اعظمی از جذاب‌های فضا امامزاده پارسا تجاری می‌باشند. پاساژ قائم عمر متعددی داراست و در کنار بازار سنتی تجریش قرار گرفته میباشد. این بازار از ساعت ۱۰ تا ۲۲ فعالیت می کند ولی در دهه محرم و روز ها عزاداری و همینطور آدینه‌ها شغل نمی‌نماید. پاساژ قائم صنف‌ها مختلفی شغل می‌نمایند. پس در حالتی‌که مجال متعددی برای خرید ندارید، خوب میباشد از دیگر مرکز ها خرید صرف لحاظ فرمایید و تنها به پاساژ قائم بروید. درین راءس هرآنچه نیاز داشته باشید را میتوانید بخرید.بازار قائم در خیابان شهرداری میدان تجریش قرار گرفته میباشد و مسافت آن تا امامزاده به اندازه تعدادی دقیقه پیاده روی میباشد

پاساژ تندیس
تندیس راءس خرید دیگری میباشد که در اطراف امامزاده جای دارد. درین راس خرید می توانید محصولاتی زیرا گونه های جامه‌های مردانه و زنانه، تولیدات آرایشی و بهداشتی، کیف و کفش و اکسسوری و… بخرید. پاساژ تندیس در چهار طبقه ایجاد شده است و به اجناس با کیفیت آوازه دارااست. درین پاساژ تجهیزات رفاهی مختلفی زیرا رستوران، کافی شاپ، دستشویی، پارکینگ، اتاق سیگار، پله برقی و بالا بر و مسیرهای ویژه معلولین وجود داراست.

خیابان ولیعصر
خیابان ولیعصر به بلندترین خیابان خاور اواسط آوازه داراست و آرم آن چنارهای منظمی میباشد که در دو طرف کاشته گردیده. خیابان ولیعصر جذاب‌های بخش اعظمی دارااست؛ از مرکز ها خرید گرفته تا گونه های رستوران و کافی شاپ و حتی جاذبه‌های تاریخی. گلشن بهشت و موزه سینما، تئاتر شهر، پارک ساعی، سینماهای آفریقا و استقلال و قدس و کاخ مرمر طهران در خیابان ولیعصر طهران قرار دارا هستند.

خیابان ولیعصر از میدان شیوه آهن در جنوب طهران استارت می‌گردد و به میدان تجریش در شمال طهران میرسد. این خیابان با بخش اعظمی از مسیرهای مهم طهران تقاطع داراست و به همین ادله یکی‌از شاهراه‌های مهم پایتخت محسوب میشود. در حالتی که قصد دارید از امامزاده باتقوا به خیابان ولیعصر بروید، خوب میباشد از حمل و نقل همگانی یا این که ماشین فردی به کارگیری نمایید یااینکه برای یک پیاده روی نسبتا وقتگیر مهیا گردید.

در همگی دانا و با هر آیین و آیینی که باشند، برگزاری تشریفات مشهد مراسم یادبود برای فردی که فوت گردیده و از دست داده ­اند مرسوم است و از اهمیت متعددی نیز شامل است. این مراسم در کشور‌ایران به صورت ویژه و خاصی برگزار می­خواهد شد. تا تعدادی سال پیش مراسم در منزل و مسجد برگزار می­شد و تا هفت روز ادامه داشت هرچند هنوز هم در بعضی بخشها به همین شکل برگزار می­گردد ولی به دلایل متعدد و به خصوص در شهرهای گران قدر این مراسم در یک مجلس ترحیم و هفتم خلاصه می­خواهد شد؛ به همین برهان برگزاری صحیح و مطلوب مراسم ختم، ترحیم و یا این که یادبود عزیزان­ مداقه بیشتری پیدا نموده است. دراین‌صورت صاحبخانه می­خواهد شایسته ترین پذیرایی از مهمانان به شغل آید تا هم احترام میهمان و هم شأن عزیز از دست ­رفته محافظت گردد.
چرا بسته پذیرایی ختم:
دلایلی مانند تأثرات و حزن روحی، نداشتن تجارب، نداشتن وقت و استحضار نداشتن از مواقعی که بایستی برای پذیرایی تنظیم خواهد شد، طاقت فرسا بودن تهیه کلیه وسایل پذیرایی و... سبب ساز شد‌ه‌است تا صاحب خانه ترجیح دهد از خدمت­ های آماده در‌این قسمت به کار گیری نماید.
یکی‌از خدمت های رایج این میباشد که از یک کمپانی یا این که دسته که شغل برگزاری مراسم را اعمال می­دهند بخواهند که‌این فعالیت را برایشان جاری ساختن دهند. درین مورد ها به جهت به کار گیری از نیروی انسانی بیشتر برای پذیرایی هزینه بالاتری دارااست و از طرف دیگر ممکن میباشد از میهمانان به انگیزه رفت و آمد زیاد در مراسم ختم، به صدق پذیرایی نشوند. شیوه دیگری هم رایج شد‌ه‌است که معمولی ­خیس و در عین حال شیک میباشد و آن استعمال از بسته پذیرایی ختم میباشد. اما چرا به کارگیری از بسته پذیرایی ختم یک سفارش مطلوب هست؟
تک تک مواقعی که باید در یک پذیرایی صحیح رعایت گردد، مانند بهداشت، شیک بودن بسته بندی، تشکیل داد حس احترام در میهمان، پذیرایی از تک تک مهمانان و... در بسته پذیرایی ختم در حیث گرفته می گردد.
مواد خوراکی و محتوای لازم برای پذیرایی در ختم، همه در یک پکیج عده شده است و نیاز وجود ندارد از جمله حلوا، رطب، میوه و... جدا سرو شوند.
بیشتر این مراسم ختم و هفتم در مساجد اجرا مي شود که اسباب و اثاث پذیرایی خاصی نیست و ضرورت استعمال از بسته پذیرایی ختم بیشتر حس می­شود.
هماهنگی ها با مسئولان جای برگزاری مراسم ختم
در مجلس ترحیم معمولا از مداح و سخنران برای زنده نگه داشتن خیال عزیز از دست رفته و وقار جا ماندگان دعوت می‌نمایند. تلاش کنید که‌این اشخاص را با پرس و جو و بازرسی پیدا نمایید. سخنران معمولا تلاش می‌نماید به کوتاهی قدمت آدم و فقیه بعداز مرگ اشاره نماید. مداح هم با یادآوری واقعه دشت کربلا سعی در تسکین قلب های خانواده متوفا داراست. معمولا در گه گاه به مکان مداح از دسته نی و دف نوازی در مجلس ترحیم دعوت می‌نمایند. معمولا همدم با کار این تیم اشعار عرفانی از حضرت مولانا را خوانده میگردد و فضای مجلس را عرفانی و عمیق می‌نمایند.

حیاط شمالی با دو مناره باشکوهی که در دو طرف تشریفات مشهد آن جای دارد، با کاشـی هـای رنگارنگ آذین گردیده است، به احتمال زیاد از بناهای عصر سلطان طهماسب صفوی میباشد.
دهنه حیاط شمالی که قدری از کف ایوان مرتفـع تـر اسـت، حدود ۱۱ متر و عرضش ۱۱/۵ متر میباشد.
دو طرف تراس، چهار کناره دارااست که به آیه ها کریمه قرآنی و روایات مزین بوده میباشد و هنگام فرمانداری سعدالسلطنه دو قطعه کاشی معرق با دو پاراگراف منقوش حي على الصلوة و حي على الفلاح : در آن‌ها از این بخش غیروابسته و به ارزش گزافی فروخته شد‌ه‌است.
در دو طرف تراس غربی مسجد جامع قزوین که در مقابل تراس شرقی واقع گردیده‌است، دو راهـروی شمالی و جنوبی دارااست، که به هشتی پشت تراس راه و روش داشته میباشد.
درب مسجد اول، در طرف غرب این حیاط مسدود بوده میباشد که برهان آن مشخص و معلوم وجود ندارد.
این تراس هـم از اثرها عصر صفویه میباشد. از کتیبه آن که به خط نستعلیق در کاشی لاجوردی بوده میباشد، صرفا دو بیت انتها آن محفوظ باقی‌مانده که عبارت میباشد از: فیضش چو روئت کرد افزون ز حد ـ گفتا به تاریخش کوچک ـ این طاق گل خلا ، بود ـ طـاق دل از این رو بنای سابق الذکر ، در طول پاد شاه سلیمان صفوی تاسیس شده است.
دهنه حیاط غربی ۹ متر و ارتفاع آن ۱۲ متر میباشد. یک ارسی سه چشمه هم از تراس غربی به رواق شمالی گشوده می گردد.
مهمترین و زیباترین تراس مسجد جامع قزوین ، تراس جنوبی میباشد . این تراس از حیث عظمت، بلندی سازه، متد و تزیینات متناسب، از بناهای معدود نظیر به‌حساب می‌آید.
دهانه ایـوان ۱۵ متر و پهنا آن ۱۳ متر و ارتفاعش ۲۱ تا ۲۲ متر میباشد.
ازاره های تراس مسجد جامع قزوین با سنگ و بقیـه با خشت تراش سازه گردیده‌است. در مسافت آجرها به مکان بندکشی با گچ، کاشی های باریک به رنگ لاجوردی مشهود است.
مشی ساختمان تراس به سیرتکامل دو اشکوبه میباشد و اشکوب زیرین به طور سه چشمه در جنوب واقـع شـده میباشد، که ورودی و خروجی شبستان ذیل گنبد به‌حساب می‌آید و دو چشمه هم در شرق و غرب میباشد که به رواقهای دو طرف گنبد انشعاب مییابد.
بالای اشکوب نخستین، مبنی بر چـشمـه هـای تحتانی ، پنج غرفه فوقانی سازه گردیده است که راهروی آن ها از پله‌پله در بین دیوار، تراس و گنبد بوده میباشد، که در حالا حاضـر مـسدود میباشد.
در میان اشکوب اولیه و دوم، کتيبـه باریکی به خط نستعلیق به رنگ لاجوردی در کاشی لیمویی رنگ وجود داراست در بالای اشکوب دوم ، کتیبه دیگری مشاهده می شود که به خط نسخه ها بهتر میباشد و سـوره مبارکه آدینه به رنگ طلایی در گاشی لاجوردی منقوش گردیده‌است.
در نصیب جنوبی حیاط سه چشمه، راهرویی می‌باشد که ورودی و خروجی شبستان (گنبدخانه) ذیل گنبد به حساب می آید و همینطور دو ردیف وسیع دارااست که قطر هر کدام ۹۵/۵ سانتی متر میباشد.
در جناح هریک از ردیف ها، لوحه هایی از سنگهای مرمر صیقلی نصب گردیده که سطور آن نیز به خط نستعلیق مندرج میباشد. لوحه دست راست که عبارت میباشد از هشت قطعه سنگ مرمر، در زمـان شـاه سـلیمان صفوی و به امر وی تاسیس شده است.

در واقع به حیث میرسد که آتشکده های زرتشتیان جمهوری تشریفات مشهد اسلامی ایران و چهارطاقی آن‌ها تحت عنوان الگویی برای تشکیل داد مسجد اهل ایران بود و از طرفی خیلی از مساجد بر روی همین آتشکده ها و کلیساهای مسیحیان سازه شدند و از همین نحوه بود که معماری اسلامی در شیوه تکامل قدم برداشت و طولی نکشید که آنچه از دیگر افراد تاسی کرده بود تجدید لحاظ کرد و آنهایی را که با طبیعت و مقتضیاتش هماهنگی نداشت و بیگانه می نمود و یا این که با ذوق و سلیقه اش سازگاری نداشت، راحذف کرد و خویش تحت عنوان یک معماری با هویتی غیر وابسته در معاش عموم مطرح شد.
.

مسجد در جمهوری اسلامی ایران درصدر اسلام برنامه ای عربی داشتند؛ البته به ندرت مسجد اهل ایران خصوصیت خویش را با دو جزء بسیار قدیمی در معماری قبل از اسلام (اتاق گنبددار و تراس) بسیار بی نیاز کرد.
اتاق گنبددار یا این که از معماری کاخ زمانه ساسانیان سرچشمه گرفته بود و یا این که از آتشکده های ساسانی که بسیار رایجتر و خرد خیس بودند و چهار مبنا با ورودیهای قوسی صورت داشتند که به آنان چهارتاقی گفتند. این دو خصوصیت آورده شده خاص مسجد اهل ایران میباشد.
مساجد چهارایوانی، با ساخت و ساز فضای گنبدخانه ای در کنار محراب، تأکید بر پایه قبله و جهت گیری شمالی، جنوبی خصوصیت های اساسی مسجد اهل ایران را به خصوص در زمان قرن ها پنجم و ششم هجری به خویش تخصیص داده میباشد.
مسجد در کشور‌ایران در مقطع قرن ها پنجم و ششم هجری در وجود الگوی چلیپا معرفی گردیده است و انگیزه این تفاوت را در معانی مشترک فرهنگ و تمدن اهل ایران و اسلامی کاوش می نماییم، که در بقیه تمدنها اینگونه اشتراکی وجود نداشته میباشد.
الگوی چلیپا که در وحدت بخشیدن به ساختارهای فضایی یک سازه نقش مهمی دارااست؛ ریشه در معماری پیش از اسلام داراست و برای نخستین دفعه در معماری پس از اسلام در قرن ششم هجری در مسجد اهل ایران ظواهر گشته و انگیزه این تغییر تحول درین مقطع در پندار های حاکمان و فیلسوفان و هنرمندان عصر آل بویه به بعد از آن بوده میباشد که همواره خواستار لینک پندار اهل ایران با فکر اسلامی بوده اند.
بیشتر بخوانید: مسجد ساوه (اولیه تاثیر تاریخی ثبتی استان مرکزی مسجد جامع ساوه با 1000 سال عمر)
طرح
نخست سده سوم هجری و با بسط شهر ها و روستاها، مسجد گران قدر و باشکوهی در بیشتر شهر ها با تهرنگ شیستان بومسلمی بنیاد شوید.
مساجد کشور‌ایران صدر اسلام تا پیش از زمان آل بویه رواقی بوده اند. البته از آن عصر به بعد از آن با اعتنا خاص بزرگان، حکما، پادشاهان و بالاخص هنرمندان معمار و سازه مساجد با دگرگونی عمده ای مواجه شـدند و طرح های شبستانی و بعد ها چهل ستونی با اجراهای مناسب و بویژه نماسازی های بسیار چشمگیر از هنر بخصوص در زمان صفویه به وجود آمدند.
پروسه تشکیل داد مسجد در کشور‌ایران از عصر صفویه تا امروز هم زیرا با اصالت از طرح و نقوش بس خوشگل در نماسازی ها منفعت زیاد برده میباشد، که در مواقعی فراوان اثرها بدیع و شگرف برای کشور ایران به عالم اسلام نثار شده است.
مجموعاَ، مسجد اهل ایران در ایجاد کرد بایستی از سه اصل: پیاده سازی، اجرای بنا ای و نماسازی های شگرف الهی منتفع باشـد و با استعمال از مصالح متفاوت و با حسن سـلیقه اخلاق خواهد شد تا زیباسازی مسجد را از هر جهت بی نقص سازد.
در پی تشکیل داد مسجد در ساختار مساجد مدرن، خلال پیش بینی این سه اصل، ضروری میباشد فضاهای موردنیاز در مقیاسی قابل قبول و سـپس با حیث اصول معماری ساخته خواهد شد تا مسجد غیر از کانون توحیدی، با فضاهای خویش باعث ساخت‌و‌ساز علت های فرهنگی، آموزشـی، پژوهشـی، تحقیقاتی، هنری، تفریحی ورزشی و … برای عوام مردم، خصوصاً جوان ها شـود.
بیشتر بخوانید: مسجد جامع اردستان (اول مسجد 2 طبقه تاریخ معماری اسلامی)

امامزاده عقیل یکی سابق‌ترین اثر ها زمان سلجوقیان تشریفات مشهد در استان کردستان میباشد که در ۶۵کیلومتری شمال بیجار قرار گرفته میباشد. امامزاده عقیل در شهر حسن‌آباد یاسوکند از توابع بیجار و در ۶۵ کیلومتری شمال بیجار در مسیر جاده بیجار به زنجان جای دارد که سالانه پذیرای مهمانان و گردشگران داخلی و فرنگی میباشد. بنای امامزاده عقیل یکی‌از سابق‌ترین اثر ها معماری کردستان در عصر اسلامی میباشد. بنای امامزاده عقیل در یک محوطه سابق عظیم که احتمالاً یک شهر میباشد، قرار گرفته و اثر ها سفالینه‌های آن از عصر سلجوقی ارثیه میباشد.
این سازه مربع صورت و بعدها فضای داخلی آن ۶×۵/۶ متر میباشد. در هریک از اضلاع سازه، طاق نما و در کناره‌ها فیلپاهایی به صورت دایره درنظرگرفته شده میباشد. از خصوصیات بارز معماری این سازه آجرکاری با طرح‌ها و نوشته‌های متفاوت میباشد و عبارت” بسمله” آن خوانده گردیده است. در درون ساختمان، تزیینات گچ بری جذاب و کتیبه‌هایی به خط کوفی میباشد. کتیبه‌ها دربردارنده نشانه‌ها قرآنی و احتمالاً فرصت تشکیل داد سازه میباشد. گنبد سازه تخریب گردیده است. نوع معماری و تزیینات به عمل رفته در سازه، تاریخ تاسیس آن را به عصر سلجوقیان نسبت داده و تداوم به کارگیری از آن را در حین ایلخانیان نشانه میدهد.هیبت کاربندی آجرها درین بخش دیدنی توجّه میباشد، بر روی تزئینات گچی و قرنیس‌ها می‌اقتدار خطوطی را یافت که انواع هندسی را نماد میدهند. آجرهای به عمل رفته درین سازه چهارگوش و خرد به بعدها ۱۵×۱۰ سانتی‌متر میباشند که ضخامتشان به ۵ و به طول ۷۵ سانتی‌متر می رسد و از کف این بخش با سنگ تراش قرمز‌رنگ بدنه دیوارها را پوشانده میباشد. در نعل درگاه ورودی به آستانه، از چوب مصرف شده و در اینجا هم یک پلّه عمودی به باطن بقاع داراست.

ساختمان امامزاده قابل مقایسه با امامزاده ” باکندی” و مقبره «پیر» در تاکستان میباشد و به ویژه، از لحاظ نمادهای دکوری با مقبره پیر در تاکستان همانندی بسیار داراست. این سازه را می‌قدرت در شمار مهمترین بناهای عصر سلجوقی در جمهوری اسلامی ایران به اکانت آورد امامزاده عقیل از فرزندان امام موسی کاظم (ع ) میباشد. بر این محور محمّدعلی کوشاو سخت کوش در کتاب سیمای بیجار گروس نسب این امامزاده را با هفت واسطه به امام هفتم منتهی میداند که از قرار پایین میباشد: امامزاده عقیل بن عبدالله بن احمد بن محمّد بن ابراهیم بن محمّد یمانی بن عبیدالله بن امام موسی کاظم (ع) باباِ امامزاده عقیل به تصریح ابن طباطبای نسّابه از اعلام قرن پنجم هجری در شهر همدان می‌زیسته و در حال حاضر آرامگاه وی در‌این شهر از زیارتگاه‌های دارای اسم و رسم میباشد. وی دارنده پنج اخوی به اسامی، ابواسحاق ابراهیم، ابوالحسین موسی، ابوالحسن علی، ابومحمد قاسم و هاشم میباشد که عموهای امامزاده عقیل‌اند و در نهاوند صاحب و مالک گنبد و ضریح هستند.
این تاثیر در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۷۶ با شمارهٔ تصویب ۱۹۳۱ به‌تیتر یکی‌از اثرها ملی کشور‌ایران به تصویب رسیده میباشد

مقام مسجد گوهرشاد

این مسجد در جنوب آرامگاه رضوی جای‌دارد و به رواق‌های تشریفات مشهد دارالسیاده و دارالحفاظِ آن پیوسته می باشد. یک صحن به گستردگی ۲۸۰۰ متر مربع دارااست و زیربنای آن ۹۴۰۰ متر مربع می باشد. بنای مسجد مشمولٔ ۴ ایوان بلندمرتبه و ۷ شبستان میباشد. گنبدخانه پشت حیاط مقصوره، با شبستان‌های یک طبقه، نصیب‌های متعدد مسجد را به هم پیوند می دهد. حیاط جنوبی، ایوان مقصوره اسم داراست و ایوان شمالی، دارای شهرت به تراس دارالسیاده میباشد. تراس شرقی، ایوان اعتکاف نامیده می شود و حیاط غربی، ایوان روحانی بهاء الدین نامگذاری شده است. مسجد چهار ایوانه می باشد و اصلی ترین آن جنوبی یا این که مقصوره می‌باشد که گنبد روی آن واقع گردیده و مناره های آن که از قدیمی ترین مناره هاست آن را از دیگر مساجد مستقل می سازد. مصالح و تزیینات فراوانی دست به دست هم داده اند تا این موسسه ی زیبا را به وجود آورده اند.. عواملی مثل تقارن، ریتم و رنگ، علاوه بر صورت آفرینی دارنده پیام می‌باشند و در بناهای اسلامی خصوصاً مسجد کاربرد فراوان دارا هستند. در مسجد گوهرشاد نحوه قرارگیری حیاط ها، مناره ها و رواق ها دارنده تقارن میباشند.

زمانی وارد مسجد گوهرشاد می شویم، بین تزیینات کاشی لبریز نقش و نگاری قرار می‌گیریم که در نظر اول کلیه آبی رنگ به لحاظ می رسند. ولی هرچه به دیواره های آن و حیاط ها مجاورت می شویم، تأثیر متفاوتی را شم می کنیم. این تأثیر شایسته ترین راهنما برای هنرمند هست که رنگ ها را چه‌طور در کنار هم قرار دهد تا جلوه ی بیشتری به شغل ببخشد. متأسفانه این جای با مجموع مختصات بارز، ناشناخته باقیمانده و هیچگاه پژوهش جامعی از بعدها هنری آن نشده است و به جرأت می قدرت خاطرنشان کرد پالت رنگی که در این مجموعه معرفی گردیده تا کنون حادثه نیفتاده میباشد و در صورتی اشکالاتی در آن مشاهده می شود قابل بخشودن میباشد.

مسجد جامع قزوین از مثال مساجد دیرین کشور ایران میباشد تشریفات مشهد که بنای آن بسیار بی آلایش و عاری از هر سیرتکامل تكلـف بوده و بنای دیوارهای آن با خشت و مسقف به طاق آجری میباشد.

تاریخچه مسجد جامع قزوین
درباره اول مسجدی که در قزوین سازه گردیده است، هیچ عقیده ای وجـود نـدارد، چون بعداز گرویدن عموم قزوین به اسلام، معلوم وجود ندارد که آیا آنان برای گزاردن نمـاز، عبادتگاهی ساختند و یا این که نماز را در محل آتشکده به مکان می آوردند؟ بنابر احادیث، اول مسجد در قزوین در طول خلافت قدمت بن عبدالعزیز، خلیفه اموی، در محل مقصوره جامع پهناور کنونی که آتشکده بود، سازه گردیده است.

مسجد جامع قزوین در سال ۱۱۰۶ استارت و در سال ۱۱۱۵بـه نقطه نهایی رسید. مسجد در ایـن مجال بنایی به جز شبستان گنبد نداشت. این مقاله از معماری بخش هـای مجـاور و کتیبه هایی که در آنجا دیده میشود نیز معلوم میباشد. ابعاد در سال ۱۶۵۸ تا ۱۰۶۹ به فرمان پاد شاه عباس دوم، تراس بزرگی در نصیب شمالی شبستان خمارتاش احـداث شـد که مسجد را به صحن ایوان مرتبط می سازد.

مسجد روضه خوان لطف الله از حیث هندسی دارنده هندسه تشریفات مشهد حاذق و ادغام بندی احجام، باخت، تقارن، عدم وضوح و ابتکار در نقشه و پلان میباشد.
معمار مسجد روضه خوان لطف الله، با تسلط بی نقص خویش بر دانش هندسه و طرز های عملی کاربردی آن، به طرز ای ماهرانه پلان و موقیعـت اجـزای ساختمان را نسبت بـه یکدیگر تهیه کرده و با استعمال از نسبت طلایی، هارمونی دیده نوازی را میـان اجـزا بـرقـرار کـرده میباشد.
معمار مسجد روضه خوان لطف الله، گنبدی تک پوش ساخته که قطر بیرونی آن ۲۲ متر و بلندی آن ۳۲ متر میباشد و در ذیل گنبدخانه، با سود گیری از فیل پوش هایی، کناره های فضای مربعی به ندرت هشت پهلو و بعد به دایره تبدیل می‌گردد و در فراز گنبد قرار میگیرد.
یک کدام از ویژگیهای مسجد روحانی لطف الله چرخش ۴۵ رتبه ای نمازخانه مربع صورت آن نسبت به اساس تقارن ورودی بناست، که مقصود از آن تهیه و تنظیم جهت ورود به فضای نمازخانه، رو به قبله میباشد.
بدین مراد، در اولِ ورود به ساختمان از روش یک راهروی نادر پهنا، گردشی ۴۵ جايگاه به سمت چپ و بعداز طی مسافتی گردش ۹۰ جايگاه ای دیگری به سمت راست پیاده سازی شد‌ه‌است که سبب ساز می گردد ورود به فضای نمازخانه، رو به محراب و در جهت قبله شکل گیرد.
این خصوصیت، که به لحاظ می‌رسد ایده مهم در پیاده سازی این سازه بوده، موجب انحراف فضای نمازخانه مربع صورت از اساس تقارن ورودی ساختمان و به سمت جنوب گردیده‌است.
انتقال فضای گنبدخانه و عدم تقارن در نمای ورودی ساختمان مسجد روضه خوان لطف الله به وضوح مشاهده میشود. که، خیر فقط موجب سروصدا نشده، بلکه بر زیبایی سازه افزوده و آن را به یک ساختمان اختصاصی تبدیل نموده است.
جلوخان ورودی مسجد روحانی لطف الله در ضلع شرقی میدان براساس یک هندسه مشخص و معلوم جای یابی شد‌ه‌است، طوری که محل قرارگیری ورودی سازه، ضلع میدان را به دو قسمت با تناسب طلایی نسبت به یکدیگر تقسیم نموده است.
معمار مسجد روحانی لطف الله از موادتشکیل دهنده به شکلی فایده گرفته که، با وحدت راه در بازی نوروروشنایی، رفلکس و ناکامی نوروروشنایی، فضای داخلی مربوط به خارج مسجد نقش دارااست.
نوروفروغ داخل مسجد روضه خوان لطف الله از پنجره های مشبکی که در جوانب مختلف ساقه گنبد تشکیل‌شده اند تأمین می‌شود و پرتوی که از این پنجره ها به داخل مسجد می‌تابد خلال ساخت و ساز فروغ کافی، خویش بـه خـود نمایشگر فضـای روضه خوان در باطن مسجد میباشد.
بازی فروغ و روشنایی با گنبد مسجد به نحوی میباشد که گویی گنبد در سا‌عتها روز بدور خویش چرخ می‌زند و به دور و اطراف خلوتی عمیق و آرامشی دلنشین می‌بخشد.
آنچه که در نگاه نخستین بدین مسجد ذهن را به خویش سرگرم می نماید خلا مناره در کنار گنبد میباشد در حالی که در همگی مساجد، مناره تحت عنوان جزئی جدانشدنی از معماری میباشد. قبل از اسلام، مناره تحت عنوان جهت یاب و مسیریاب بر روی ساختمان ها ساخته می‌شد و وجود مناره ها حکایت از وجود یک شهر داشت. بعد از ورود اسلام، مناره و گلدسته تبدیل به نماد ای از مسجد شد و برای قرائت اذان و دعوت عموم به نماز آیتم استعمال قرار گرفت. ولی ازآنجاکه مسجد روحانی لطف الله عبادت گاهی برای درباریان و خانواده پاد شاه بوده، مناره ای بر فراز آن تاسیس نشده تا عوام مردم بدین مسجد نیایند.
تفاوت دیگر آن بـا مساجد دیگـر عـدم وجود شبستان ورودی (حجب و حیا ) میباشد و ورود به آن از روش پله میسر میباشد. به لحاظ می رسـد عـدم وجود شبستان یا این که صحن ورودی، به باعث رعایت تقارن در میدان نقش جهـان باشـد چـرا کـه مسجد روضه خوان لطف الله دقیقا در روبه روی عمارت خوب قاپو قرار گرفته میباشد و ایـن مسـأله منجر شـده کـه نـتـوان صحن یا این که حیاطی رو به قبله که برای نمازگزاری قابل به کارگیری باشد برای آن پیاده سازی نمود.
خلا مناره و صحن، سبب ساز گردیده تا رواقی پوشیده از کاشی کاری های قشنگ و پرکار عامـل رابطه فضای مسجد به گنبد باشد.
وجود راهروی نهفته گفته میشود که به مراد دسترسی پاد شاه به روحانی لطف الله، راهی زیرزمینی تعبیـه شـده بـوده که ملاقات پادشاه با این دانا را میسر می نموده است. این راهرو در میـان کـاخ عـالی قاپو و مسـجـد قـرارداشته و امروزه مسدود است.
در مسجد روضه خوان لطف الله ، متانت در اکنون تکان در راهرو و نوعی انتظار برای ورود به شبستان پنجره مشبکی که دیدی را برای ناظر نسبت به شبستان ساخت و ساز می نماید تشویق به ادامه مسیر می نماید انسانی که از هیاهوی خارج و بازار کنده گردیده، چشمانش به فروغ کـم عـادت می نماید و به طور ندرجی وارد فضایی نصفه پر‌نور شبستان می‌شود. جابجایی از ظلمت به گشایش و فروغ و روشنایی تجربیات می شـود همگی و همگی کارایی برای ساختن و آماده آوردن مورد سکنی گزیدن و پاسخی برای نگهداری عناصـر اربعه، همانا اندوختن زمین دانستن به اسمان ، روی آوردن به قدسیان و ملازمت با فاینان میباشد.

طبق کتیبه ای که در سرداب جای‌دارد، این سازه در سال تشریفات مشهد ۱۳۸۲هـ ش، آن را برداشتند و از میله های آن برای در تبارک فلزی، بنا شده در ضلع شرقی سازه، استعمال کردند و بارگاه فعلی جایگزین بارگاه قبل شد.

معماری سازه
سازه از مسافت به دور چشم نمیشود. صرفا با قرار دریافت کردن در کوچه درویش نوری می اقتدار مقبره و گنبد خیر چندان بلند آن را روئت کرد. بنای کنونی حرم به طور اتاقی میباشد که یک ضلع آن در جوار معبر همگانی و سه ضلع دیگر متصل به واحدهای اهل یک محل میباشد. این اتاق دارنده یک سرداب میباشد که قبر مهم در‌این سرداب و بارگاه در اتاق فوقانی جای‌دارد. رابطه دو طبقه بوسیله پله فلزی گردی میباشد که در کناره جنوب غربی بناست. طول گنبدخانه شش متر و پنجاه سانتی متر میباشد.
بقاع هفت دختران دارنده یک ورودی در ضلع شرقی بناست که یک در دولنگه فلزی مشبک سبزرنگ به بعد ها سه متر و بیست و دو سانتی متر با شیشه های معمولی بی رنگ میباشد و تنها یک لنگه آن گشوده می‌شود. در سمت راست ورودی دکان های تجاری کسبه محل و در سمت چپ آن در بلندمرتبه فلزی متصل به ورودی حرم و آن‌گاه ساختمان های مسکونی قرار دارا‌هستند.
فقط نمای فرنگی مقبره، نمای شرقی آن میباشد که همسایه معبر همگانی میباشد. در بخش ذیل این نما، پنجره های زیرزمین جای‌دارد که دارنده نرده-های فلزی مشبک سبزرنگ میباشد. سه پله ورودی از متاع مرمر به بعد ها یک متر و بیست سانتی متر در هفتاد سانتی متر معبر را به طبقه همکف متصل می سازد. نمای این طبقه نیز که از بالای پنجره های ذیل زمین شروع میشود دارنده در و پنجره ای با نرده های فلزی مشبک سبز رنگ به ارتفاع دو مترو طول پنجاه سانتی متر میباشد.